Nöbetçi Eczaneler
Yaz sezonunun en hareketli zamanı olmasına karşın, şehirlerarası ve uluslararası otobüs taşımacılığında beklenen yolcu yoğunluğu gerçekleşmedi. Türkiye Otobüsçüler Federasyonu (TOFED) Başkanı Birol Özcan, geçtiğimiz yıla göre seferlerde yüzde 20 ile 25 arasında bir düşüş yaşandığını belirterek, ‘Turizm sezonu olmasına rağmen taşımacılık hareketi azaldı. Eskiden Esenler 15 Temmuz Demokrasi Otogarı’ndan günde 2000 otobüs çıkıyordu, şimdi bu sayı 1100-1200’e düştü’ diye konuştu. Bu durum, sektördeki genel bir yavaşlamayı yansıtıyor ve işletmeleri zor durumda bırakıyor.
Otobüs taşımacılığı, özellikle uluslararası hatlarda ciddi bir daralmayla karşı karşıya. Türk firmaları hâlâ Bulgaristan, Yunanistan ve Batum’a seferler düzenlemeye devam ederken, Irak hattı yalnızca Kuzey Irak’la sınırlı kalmış durumda. İran ve Bağdat seferleri yapılamıyor çünkü Türk otobüsleri güvenlik endişeleri nedeniyle Bağdat’a giremiyor. İran’a ise seferler yapılmıyor. TOFED Başkanı Özcan, ‘Karşılıklı seferlerin yapılması gerekirdi ancak İran tarafı toprak bastı parası alıyor ve ağır cezalar kesiyor. Bu maliyetlere dayanmak mümkün değil’ diyerek, hattın yalnızca İran otobüsleriyle tek taraflı olarak sürdüğünü vurguladı. 2024 genelinde İstanbul Esenler Otogarı’ndan toplam 448 bin sefer gerçekleştirilirken, yaklaşık 20 milyon yolcu taşındı. Ancak bu yıl yaz döneminde günlük ortalama sefer sayısı, geçen yıllara göre önemli ölçüde düştü. Özcan, ‘Geçen yıl bayram döneminde günlük 2800-3000 sefer yapılıyordu, bu bayramda en fazla 2200 sefer oldu’ diyerek eylül sonrasında sektörde tam bir belirsizliğin hakim olduğunu ifade etti.
Otobüsçüler için en büyük yük, artan akaryakıt maliyetleri. 2017’de litre fiyatı 3,5 TL olan mazotun bugün 55 TL’ye çıkması, kar marjlarını neredeyse sıfıra indirdi. Mazot maliyeti yolcunun üzerine biniyor Özcan, Van-İstanbul arası sefer yapan bir otobüsün bir ton mazot harcadığını ve sadece mazot giderinin yolcu başına 687 TL tuttuğunu aktardı. Bu rakama şoför ücretleri, otogar komisyonları, köprü ve otoyol geçiş ücretleri gibi kalemler eklenince, bilet fiyatları artsa da firmalar kârlılıktan uzaklaşıyor.
TOFED Örgütlenme Komisyonu, yolcu başına kilometre maliyet hesabı yaparak taban ücret tarifesi çıkardı. Yolcu başına kilometre maliyet hesabı bir yolcunun 115 km’de maliyeti 255 TL olurken, 550 km’de 388 TL, 1000 km’de 720 TL ve 2000 km ve üstünde 1.500 TL’ye ulaşıyor. Bu hesaplamalar, sektörün sürdürülebilirliği için kritik öneme sahip.
‘Otobüsçülük bir hastalıktır, bırakan olmaz’ TOFED Başkanı Özcan, sektörde şirket kapanmalarının az olduğunu ama ortaklık yapılarının değiştiğini belirtti: ‘Otobüsçü otobüsünü satmaz, bu bir hastalık gibi. Şirketler el değiştirse de piyasadan çekilme çok nadir.’ Bu ifade, sektördeki tutkuyu ve dayanıklılığı gözler önüne seriyor.
Köprü geçişlerine gece istisnası talebi İstanbul ile çevre iller arasında yapılan seferlerde, Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nden geçiş, sektörde ciddi rahatsızlık yaratıyor. Özcan, ‘Örneğin İstanbul-Bursa arasında çalışan bir otobüs günde 3 gidiş-dönüş yaparsa fazladan 420 km yol yapıyor. Bu maliyet, firmaların belini büküyor. Biz diyoruz ki, gece 00.00’dan sonra ikinci köprü geçişine izin verilsin. Tur otobüsleri geçiyor, şehirlerarası otobüsler de geçebilsin’ diyerek yetkililere çağrıda bulundu.
Verilere göre, özellikle büyük şehirlerden ve denize kıyısı olmayan illerden deniz tatili yapılabilecek kıyı bölgelerine yoğun bir yönelim var. İstanbul’dan Trakya’ya yüzde 35’ten fazla talep artışı gözlemlenirken, Eskişehir’den Ayvalık’a yüzde 37’lik bir artış oldu. En çok gidilen bölgeler Enuygun.com Otobüs İş Geliştirme Müdürü Furkan Ayyıldız’ın verilerine göre, yurtiçi ve yurtdışı en fazla seyahat edilen destinasyonlar şöyle:
- Otobüsle yurt içinde en çok gidilen destinasyonlar: İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya, Bursa, Mersin, Adana, Muğla, Gaziantep, Kocaeli
- Otobüsle yurt dışında en çok gidilen destinasyonlar: Erbil, Batum, Tiflis, Selanik, Kırcaali, Sofya, Zaho, Dedeağaç, Haskova, Varna
- Kilometre başına yolcu taban maliyeti: 476 – 550 km: 388 TL, 201 – 250 km: 300 TL, 101 – 115 km: 256 TL, 901 – 1000 km: 600 TL
Yazlık yerlere talep artıyor ve bu eğilim, sektörün dinamiklerini şekillendiriyor. Özellikle büyük şehirlerden kıyı bölgelerine olan bu yoğun yönelim, seyahat tercihlerini belirliyor.