Pirosen Dönemi ve Yangınların Artan Tehlikesi

Bilim insanları ve çevre tarihçileri tarafından tanımlanan Pirosen Dönemi, insan kaynaklı aşırı ve yaygın yangınların gezegen üzerindeki jeolojik ve ekolojik etkilerinin kalıcı hale geldiğini vurgular. Uzmanlar, bu döneme karşı mücadele için karbon emisyonlarını hızla azaltmayı ve yangınlara karşı daha dirençli yönetim stratejileri geliştirmeyi öneriyor.

Dünya genelinde 2023 ve 2024 yıllarında kaydedilen orman yangınları, hem yanan alan büyüklüğü hem de karbon salımı açısından rekor seviyelerdeydi. 2025 yılı da yıkıcı yangınlarla devam ediyor. Bilim insanlarına göre, dünya artık insan faaliyetlerinden kaynaklanan aşırı yangınların hakim olduğu bir Pirosen Dönemine (ateş çağı) girmiş durumda. Bu yangınların temel nedenlerinden biri iklim krizi olsa da, tek sebep bu değil.

Küresel ölçekte son 20 yılda yaşanan büyük orman yangınlarının en az yüzde 50‘si iklim değişikliğiyle ilişkilendiriliyor. Kalan kısmında ise insan hataları ve altyapı eksiklikleri etkili oluyor. Uzmanlar, bu faktörlerin birleşiminin yangınları tetiklediğini belirterek, dünyanın her geçen gün daha fazla zarar gördüğünü belirtiyor.

Son İki Yılda 3.9 Milyon Kilometrekare Ormanlık Alan Yandı

Küresel olarak son iki yıl içinde yaklaşık 3.9 milyon kilometrekare ormanlık alan yangınlardan etkilendi. Bu olaylar, karbon emisyon ortalamalarını yüzde 16‘dan fazla artırdı. Özellikle Kanada, Brezilya ve Rusya’daki büyük yangınlar, atmosferdeki karbon yoğunluğunu yükseltti. Örneğin, 2023’te Kanada’daki yangınlar tek bir sezonda 3 milyar ton karbondioksit salımına yol açtı ki bu, Hindistan’ın yıllık fosil yakıt emisyonuna eşdeğer.

Güney Amerika’da ise sadece Amazon ormanlarında 2024’te 348 bin‘den fazla yangın noktası tespit edildi. Brezilya’da 6 ay içinde yangın sayısı yüzde 900 arttı ve 46 milyon hektar alan yok oldu. Yapılan modellere göre, iklim krizi Amazon’da yangın olasılığını 20-28 kat, Kanada’da 3 kat artırdı.

Los Angeles En Yıkıcı Yangınını Yaşadı

21 Mart-15 Mayıs 2025 arasında Güney Kore’de 347 yangın kaydedildi. Bu yangınlarda 104 bin 788 hektar alan kül olurken, 32 kişi hayatını kaybetti ve 37 bin‘den fazla kişi tahliye edildi. Ocak 2025’te Santa Ana rüzgarlarının etkisiyle çıkan Palisades yangınında 7 kişi kayboldu, 12 kişi öldü ve 6 bin 837 yapı tahrip oldu. Bu, Los Angeles tarihinin en yıkıcı şehriçi yangını olarak kayıtlara geçti.

Balkan ülkeleri olan Kuzey Makedonya, Arnavutluk, Kosova, Hırvatistan, Sırbistan, Bosna Hersek ve Karadağ’da hava sıcaklıklarının bu hafta 42 dereceye ulaşması beklenirken, çok sayıda orman yangını çıktı.

İlk 6 Ayda 102 Milyon Hektar Kül Oldu

Ocak-Haziran 2025 döneminde dünya genelinde 102 milyon hektar alan yangınlardan zarar gördü ve bunun yarısı Afrika’da gerçekleşti. Aralık 2024-Ocak-Şubat 2025’te Arjantin, Şili ve Kolombiya’da etkili yangınlar yaşandı, toplamda 6.03 milyon hektar alanda hasar oluştu.

Sadece İzmir’de 26 Bin 260 Hektar Yandı

Ülkemizde Haziran 2025 itibarıyla İzmir çevresinde yüksek sıcaklık ve güçlü rüzgarların tetiklediği yangınlar meydana geldi. Yangınlarda 50 bin‘e yakın kişi tahliye edilirken, 1 Haziran-7 Temmuz arasında 26 bin 260 hektar alan kül oldu. 25 Haziran’dan bu yana 47 farklı şehirde orman yangını çıktı ve yanan 80 bin hektar alanın dörtte biri İzmir’e ait. Sakarya Geyve’de 20 Temmuz’da çıkan ve Bilecik’e sıçrayan yangın ise henüz kontrol altına alınamadı.

Stratejinin Yenilenmesi Gerekiyor

Hesaplamalara göre 2015-2024 döneminde yangınların dünya ekonomisine maliyeti 132.6 milyar dolar düzeyinde. OECD ve UNEP tahminlerine göre, 2025-2050 yılları arasında yangınlar yılda 300-400 milyar dolarlık ekonomik kayba ve 3-6 milyar ton karbondioksit salımına yol açacak. Uzmanlar, yangınlarla mücadele için stratejilerin acilen yenilenmesi gerektiğini tavsiye ediyor.