Perakende Sektöründe Enflasyon ve Müşteri Davranışlarındaki Değişim

Günümüzde, yüksek enflasyon ve hızla eriyen alım gücü, perakende sektöründe köklü bir dönüşümün yaşanmasına neden oluyor. Tüketiciler artık markalara olan bağlılıklarını azaltıp, fiyat odaklı alışveriş tercihlerine yöneliyorlar. Bu koşullar altında, özellikle indirim marketleri ve özel markalı ürünler (private label) hızla büyüyerek pazardaki paylarını artırıyor. 2022 yılında yaklaşık 200 milyar TL büyüklüğe ulaşan özel markalı ürünler pazarı, şu anda %100 oranında bir büyüme ivmesi yakalamış durumda. PLAT verilerine göre, market satışlarında özel markalı ürünlerin toplam cirosal payı %30 seviyesinde iken, adetsel olarak bu oran %50’ye yaklaşmış durumda. Bu da, her iki tüketiciye satılan ürünün birinin özel markalı olduğunu gösteriyor.

İpsos’un 2024 verileri ise, hızlı tüketim harcamalarının %22’sinin özel markalı ürünler tarafından karşılandığını ortaya koyuyor. Bain&Company’nin 2025 öngörülerine göre, Türkiye toplam perakende sektörü bu yıl %35-40 büyüme ile 13 trilyon TL’yi aşacak. Bu büyüme trendi, fiyat avantajı ve artan kalite algısıyla, özel markalı ürünlerin pazar penetrasyonunu daha da derinleştirecek.

Türk Tüketicisinin Marka Sadakatinden Vazgeçişi ve Private Label Tercihleri

Türkiye’de TÜSİAD tarafından hazırlanan “Perakende Pazarının Geleceği ve Küresel Trendler 2025” raporu, enflasyonun tüketici alışkanlıklarını önemli ölçüde değiştirdiğine dikkat çekiyor. Tüketiciler, marka bağlılıklarını azaltıp, sağlık ve değer odaklı ürünlere yöneliyorlar. Rapor, özel markalı ürünlerin geleneksel markalara kıyasla yüksek kalitede alternatifler sunması sayesinde tüketicilerin ilgisini çektiğine vurgu yapıyor.

Yüzde 67 oranında tüketici, özel markalı ürünlerin ihtiyaçlarını markalar kadar iyi karşıladığını ifade ederken, %36’sı private label ürünlere geçtikten sonra eski tercih ettiği markalara dönmeyi düşünmüyor. Ayrıca, Gıda Perakendecileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Alp Önder Özpamukçu, enflasyon dönemlerinde private label üretimlerinin artış gösterdiğini belirtiyor. EY’nin “Geleceğin Tüketicisi Endeksi” ise, tüketicilerin %67’sinin özel markalı ürünlerin ihtiyaçlarını karşıladığı görüşünde olduğunu gösteriyor. Bu veriler, fiyat duyarlılığı yüksek tüketicilerin özel markalara olan ilgisinin sürdüğünü ortaya koyuyor.

Pazarda Yüzde 36’lık Hacim ve Özel Markalı Marketler

Pazarın büyümesinde en büyük payı, iş modellerini tamamen özel markalı ürünler üzerine kuran ve toplam pazarın %36’sını domine eden indirim marketleri alıyor. BİM, Şok ve A101 gibi zincirler, bu alandaki en güçlü oyuncular arasında yer alıyor. Örneğin, BİM’in 2025 ilk çeyrek raporuna göre, satışlarının %57’si kendi markasına ait ürünlerden oluşuyor. Bu indirim marketleri, hacim odaklı ve fiyat rekabetine dayalı private label stratejilerini güçlendiriyorlar. Aynı zamanda, Migros ve CarrefourSA gibi süpermarketler ise, sadece fiyat değil aynı zamanda kalite ve sağlık konusunda da üst segment özel markalarıyla, farklı tüketici kitlelerine hitap ediyorlar.

“Ucuz Ama Kalitesiz” Algısının Kırılması ve Kalite Vurgusu

Rekabetin yeni dönemde belirleyicisi, sadece düşük fiyat değil, aynı zamanda yüksek kalite ve yenilikçilik olacak. Artık tüketiciler, özel markalı ürünleri “daha akıllı bir seçim” olarak görüyor. Bu durum ise, perakendecilerden ürün kalitesinde en küçük bir istikrarsızlık ve olumsuzluk durumunda marka güveninin ciddi anlamda sarsılmasına yol açabilir.

Örneğin, bir marketin özel markalı ürününe ilişkin “küflenme” veya “yabancı madde” şikayetleri, tüketici güveninde büyük bir kırılma yaratabilir. Bu nedenle, kalite ve hijyen konularında yüksek standartların korunması, markanın sürdürülebilirliği açısından kritik önemdedir.

Gelecek Vizyonu: %35 ve Üzerine Çıkışlar

Uluslararası veriler, Türkiye pazarının küresel trendlerle uyumlu şekilde büyümeye devam edeceğini gösteriyor. Global özel markalı ürünler pazarı, 2024’te yaklaşık 911 milyar dolar seviyesine ulaşacak ve 2033 yılına kadar 2.27 trilyon dolara yükselmesi bekleniyor. Bu büyüme trendi, Türkiye pazarında da önümüzdeki yıllarda %8.30’luk yıllık bileşik büyüme oranlarıyla devam edecek. Ekonomik baskı ve fiyat duyarlılığı yüksek tüketici talebi göz önüne alındığında, pazarın %35 ve üzerine tırmanışını sürdüreceği öngörülüyor.

Private Label’de Öne Çıkan Güncel Trendler

Teknoloji: Yapay zeka destekli veri analitiği ile kişiselleştirilmiş teklifler ve ‘perakende medya’ kanalları, rekabet avantajı sağlayacak.
Sağlık ve Sürdürülebilirlik: Organik, bitki bazlı ve çevre dostu ambalajlı ürünler, özellikle premium ÖMÜ segmentinde yeni büyüme alanları yaratacak.
İnovasyon: Ulusal markalar, özel markalı ürünlerde inovasyon ve farklılık sağlayarak, marka değerini ve güveni artırmaya devam ediyorlar.