Ferit PARLAK

Adres tarifinin izni alınmadan ticari işletmeler tarafından kullanılması durumunda ciddi cezalar uygulanacağı bildiriliyor. Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile ilgili bazı kanunlarda yapılacak değişiklikler, coğrafi verilerin kullanımını düzenlemek amacıyla yeniden gözden geçiriliyor. Yeni düzenlemeye göre, gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişileri, Türkiye’ye ait Ulusal Coğrafi Veri Sorumluluk Matrisi kapsamındaki coğrafi verileri toplamak, üretmek, paylaşmak veya satmak için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan izin almak zorunda olacak. Bu süreçte fikrî, sınai ve ticari haklara ilişkin mevcut mevzuat hükümleri ile Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun kuralları da göz önünde bulundurulacak.

Yıllık 30 Milyar TL Gelir Hedefleniyor

Alınacak izin belgesinin geçerlilik süresi, bir yıl ile beş yıl arasında Bakanlığın onayı ile belirlenecek. İnternette veya mobil uygulamalarda haritalı adres bilgisi paylaşan ticari işletmeler, yıllık “bin 750 TL” ile “1 milyon 750 bin TL” arasında bir izin bedeli ödeyecek. İzin almadan paylaşım yapan işletmeler ise, izin bedelinin 2 katı kadar para cezası ödemekle yükümlü olacak. Bu uygulama ile, haritalı adres paylaşımı yapan yaklaşık 6 milyon işletmeden yıllık 30 milyar TL’nin üzerinde bir gelir bekleniyor.

İzin Bedeli Gelire Göre Belirlenecek

İzin bedeli, Türk vatandaşı gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişileri için coğrafi veri tema sayısı, çalışma alanı, izin süresi ve talep sahibinin başvuru tarihi itibarıyla en son hesap dönemine ait gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinde yer alan net satış tutarı esas alınarak hesaplanacak. Yabancı gerçek veya tüzel kişiler için ise izin bedeli, belirli katsayılarla hesaplanacak. Küçük esnaf için bu bedelin ortalama bin 750 TL civarında olması öngörülüyor. İzin bedeli, başvuru evraklarının eksiksiz olması şartıyla başvuru tarihine göre belirlenecek ve alınan izin bedeli, Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri hizmetlerinde kullanılmak üzere Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü hesabına yatırılacak. İzin başvurusu için, faaliyet sahibine tebliğ tarihinden itibaren 15 gün süre tanınacak. Bu süre içerisinde başvuru yapmayan Türk vatandaşları ve özel hukuk tüzel kişilerine bir yıllık en yüksek izin bedeli tutarında, yabancı gerçek ve tüzel kişilere ise bir yıllık izin bedelinin 2 katı tutarında idari para cezası uygulanacak. Ancak idari para cezası uygulanmış olması, izin alma yükümlülüğünü ortadan kaldırmayacak ve izne tabi olan gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişileri, bedeli ödeyerek izin almak zorunda kalacaklar.

Dağıtım Lisansı Olanlar Muaf

Doğal Gaz Piyasası Kanunu çerçevesinde dağıtım lisansı bulunan tüzel kişiler, dağıtım faaliyetleri kapsamında Ulusal Coğrafi Veri Sorumluluk Matrisi kapsamındaki coğrafi verileri toplamak, üretmek, paylaşmak veya satmak amacıyla Ulusal Coğrafi Bilgi Platformuna kayıt olmaları şartıyla izin yükümlülüğünden muaf tutulacaklar. Anayasa Mahkemesi’nin “Anayasa gereği yetki sınırlarının tereddüte mahal vermeyecek şekilde belirlenmesi” gerektiği gerekçesiyle iptal ettiği düzenleme sonrasında, izin bedelinden muaf tutulanlar ile izne tabi olanların süreçlerinin nasıl yürütüleceği konusunda daha net bir çerçeve oluşturulması sağlanacak.

“Uygulamanın Dünyada Eşi Benzeri Yok”

Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) Kanunu ile ilgili görüşlerini paylaşan Başarsoft Yönetim Kurulu Başkanı Alim Küçükpehlivan, “Bu kanunun dünyada bir benzeri bulunmuyor. Çin, Hindistan gibi bazı ülkeler harita üreten ve sahada bilgi toplayan şirketlerin faaliyetlerini kayıt altına alıyorlar, ancak hiçbir ülkede bu tür faaliyetlerden lisans bedeli alınmıyor” şeklinde konuştu. Önceki mevzuatlar gereği harita üreten şirketlerin, sahada veri üretimi yapmak için İçişleri Bakanlığı’na bildirimde bulunarak faaliyet gösterdiğini belirten Küçükpehlivan, “Harita yayınlayacak şirketler kamu ve tüzel kişilerden Harita Genel Komutanlığı’ndan uygunluk izni alıyordu ve bu izinler oldukça düşük ücretler karşılığında veriliyordu” dedi.

“Keyfi Kullanımların Önünü Açabilir”

CBS veri lisansı sözleşmesinde, “Lisanslı kuruluş tarafından verilen verileri, ihtiyaç halinde devletin kurum ve kuruluşları ile paylaşmakla yükümlüdür” hükmüne dikkat çeken Küçükpehlivan, “Söz konusu veriler, şirketlerin ticari ve fikri mülkiyet ürünü olup, yasa gereği zorunluluk nedeniyle kuruma teslim edilmesi, mülkiyet hakkı devri olarak değerlendirilemez. Bu nedenle kurum, sadece veriyi muhafaza etmekle yükümlüdür. İhtiyaç halinde muallak bir ifade olup, hangi halleri içerdiği net bir şekilde yazılmalıdır; aksi takdirde keyfi kullanımlara yol açabilir” ifadelerini kullandı. Şirketlerinin verilerinin ticari olarak satışını yaptığı bilgilerin afet öncesinde paylaşılmasının ticari olarak zarar verebileceğini ve keyfi kullanımın önünü açabileceğini belirten Küçükpehlivan, “Bunun yerine afet durumunda telif hakları saklı kalmak koşuluyla verilerin paylaşılması daha uygun olacaktır” uyarısında bulundu.

“Büyük Yabancılar, Küçük Yerli ile Aynı Ödeyecek”

Küçükpehlivan, “Google, Apple, Yandex, HERE, TomTom gibi büyük yabancı firmaların lisans bedeli, kanunun eski halinde yerli firmalara göre 2 katı iken, şimdi aynı bedel öngörülmektedir. Yani 300 milyar dolar cirosu olan Google ile 10 milyon dolar cirosu olan yerli firma neredeyse aynı lisans bedelini ödeyecek” dedi. Yabancı firmaların lisans almaması durumunda faaliyet durdurma yapılmayacağına, ancak yerli firmalar için faaliyet durdurma cezası uygulanacağına dikkat çeken Küçükpehlivan, “Bu durum haksız rekabete yol açabilir ve yerli firmalara zarar verebilir. Ayrıca yabancı firmalardan, kanunun belirttiği şekilde üretilen verilerin teslim alınamadığı durumlarda hiçbir yaptırım uygulanmayacak. Oysa yerli firmalar için bu verilerin verilmediği takdirde lisanslama yapılmayacak.” şeklinde konuştu. Ülke genelinde milyonlarca konum paylaşan ticari işletmelerin varlığına dikkat çeken Küçükpehlivan, “Bu yasa, bu işletmelerin lisans almasını zorunlu kılmaktadır. Lisanslamanın kriterlerinden birinin ciro olması sağlıklı bir hesaplama yöntemi oluşturamaz. Zira firmaların gelirleri çeşitlilik gösterebilir ve lisans için tüm cironun baz alınması, diğer faaliyetlerden elde edilen gelirlerin de lisanslama formülüne dahil olmasını sağlar; bu da adaletsizlik yaratır” değerlendirmesinde bulundu.

Cezada Mali Güç Dikkate Alınacak

Yeni kanun ile, coğrafi veri toplayan, üreten, paylaşan ve satan gerçek ile özel hukuk tüzel kişileri için izin süreçleri düzenlenerek, ülke genelindeki coğrafi veri sektörünün iş süreçlerinin izlenmesi ve kayıt altına alınması hedefleniyor. Bu şekilde, mükerrer coğrafi veri üretiminin önlenmesi ve üretim maliyetlerinin azaltılması amaçlanıyor. Coğrafi veri izninin alınmaması durumunda ödenecek idari para cezası uygulanırken, hem mali güç hem de ayırma ilkesi dikkate alınacak. İzin başvurusunun yapılmadığı tespit edildiğinde uygulanacak idari para cezasında ise ayırma ilkesi benimsenecek.