Ferit PARLAK

Türkiye’nin yerel ve bölgesel dinamiklerini kullanarak refah düzeyini yükseltme ve küresel rekabette daha fazla söz sahibi olma hedefi doğrultusunda, 2028 yılına kadar tüm ülkenin kalkınmasını amaçlayan “Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi” (BGUS) çerçevesinde iller, 9 ayrı kategori üzerinden kalkınmaya öncülük edeceklerdir. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan “Bölgesel Gelişme 2024-2028 Ulusal Stratejisi”, bölgelerin sosyoekonomik özellikleri, potansiyelleri ve ihtiyaçları ayrıntılı bir şekilde değerlendirerek mekâna özgü farklı politikaların geliştirilmesine olanak tanıyacaktır.

Bu stratejinin hayata geçirilmesi için paydaşlar bir araya getirilerek ortaklık ve işbirliği teşvik edilecek, çok düzeyli bir yönetişim yapısı oluşturulacaktır. Ayrıca, sürdürülebilir kalkınma hedefleri dikkate alınarak bölgelerin şoklara karşı hazırlık ve dayanıklılığının artırılması, değişen koşullara uyum sağlanması ve temel işlevlerinin sürdürülebilirliği için gerekli adımlar atılacaktır. Küresel ve ulusal fırsatlar ile tehditler çerçevesinde, yerleşimlerin güçlü ve zayıf yönleri belirlenecek ve bu süreçte stratejik öncelikler oluşturulacaktır.

Fırsat ve Tehditler Dikkate Alınacak

2024-2028 BGUS vizyonu, küresel gelişmelerin sunduğu fırsatlar ve tehditler ile detaylı mekânsal analizler ışığında belirlenmiştir. Bu çerçevede, bölgelerin sahip olduğu gelişme potansiyelleri dikkate alınarak ulusal kalkınma sürecinin bölgesel gelişme politikası önceliklerine hizmet edecek şekilde tanımlanmıştır. Söz konusu dönem için belirlenen bölgesel gelişme vizyonu, küresel entegrasyon, rekabetçilik, yakınsama ve afet sonrası ihya gibi dört ana gelişme boyutunu kapsamaktadır.

Yerelden ulusala, ulusaldan küresele doğru bir yaklaşım benimseyen strateji, bölgelerin sahip olduğu içsel potansiyellerin tamamlayıcılık ve öğrenme odağıyla oluşturacağı sinerji sayesinde ülke içindeki gelişmişlik farklarını azaltmayı, aynı zamanda küresel düzeyde daha fazla söz sahibi bölgelerin sayısını artırarak Türkiye’nin ulusal kalkınma sürecini hızlandırmayı hedeflemektedir.

BGUS’un Dört Stratejik Amacı

Dört gelişme boyutu altında mekânsal amaçlar ve stratejiler belirlenmiştir. Küresel entegrasyon boyutuna ilişkin mekânsal amaçlar; “İstanbul’un küresel merkez niteliğinin artırılması” ve “potansiyel küresel illerin küresel rekabet güçlerinin artırılması” olarak ortaya konmuştur. Bu amaçlar doğrultusunda; İstanbul’un teknoloji odaklı uluslararası bir girişimcilik ve üretim merkezi haline getirilmesi, kreatif endüstriler alanında üretim faaliyetlerinin artırılması, uluslararası firmalar ve nitelikli iş gücü için cazibesinin artırılması, afetlere karşı dayanıklılığının güçlendirilmesi ve ulaştırma bağlantılarının iyileştirilmesi hedeflenmektedir.

Potansiyel küresel illerde yüksek teknoloji üretim ve ihracat merkezleri oluşturulması.
İhracat için lojistik merkez rollerinin güçlendirilmesi.
Marka şehir rollerinin güçlenmesi ve sanayi üretim merkezi rollerinin rekabetçi illere yaygınlaştırılması.

Rekabetçilik boyutuna ilişkin mekânsal amaçlar ise; “rekabetçi illerin orta-yüksek ve yüksek teknolojili üretim ve ihracatının artırılması”, “potansiyel rekabetçi üretim yapılarının teknoloji odaklı dönüşümünün hızlandırılması” ve “rekabet nüvesi illerde ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi ve katma değerin yükseltilmesi” olarak belirlenmiştir.

Rekabetçi illerde orta-yüksek ve yüksek teknolojili üretimin desteklenmesi.
Bu illerin ulusal ve uluslararası ulaşım bağlantılarının güçlendirilmesi.
Nitelikli iş gücünü çekmek için sosyal ve teknik altyapı yatırımlarının desteklenmesi.

Yakınsama boyutuna ilişkin mekânsal amaçlar; “bölgesel merkezlerin ekonomik ve sosyal yönden gelişmesiyle nispeten az gelişmiş bölgelerin kalkınmasının sağlanması”, “gelişen yerel ekonomi illerinde yerel potansiyellere dayalı sosyoekonomik canlılığın sağlanması” ve “öncelikli dönüşüm illerinin sosyoekonomik gelişmişlik açısından ülke ortalamasına yakınsamasının sağlanması” olarak belirlenmiştir.

Bölgesel merkezlerde sektörel odaklanma ve yığılma ekonomilerinin güçlendirilmesi.
Mavi büyüme potansiyelinin değerlendirilmesi.
Kentsel hizmet sunma kapasitelerinin geliştirilmesi.

Afet sonrası ihya boyutuna ilişkin temel mekânsal amaç ise; “afet sonrası iyha illerinde ekonomik ve sosyal iyileşmenin sağlanması” olarak belirlenmiştir. Bu çerçevede fiziksel, ekonomik, sosyal ve kurumsal iyileşme stratejileri geliştirilecektir.

Girişimcilik ve Yenilikçilik Ön Planda

2024-2028 dönemi için belirlenen mekânsal amaç ve stratejilerin yanı sıra, bölgesel gelişmenin çok sektörlü yapısı gereği tematik amaçlar ve stratejiler de oluşturulmuştur. Kentsel gelişme, kırsal kalkınma, sosyal gelişme, turizm, sanayi-lojistik, yeşil büyüme, girişimcilik, AR-GE ve yenilikçilik ile dijitalleşme temalarında tematik amaçlar ve stratejiler geliştirilmiştir.

Finansman imkânlarının kolaylaştırılması ve çeşitlendirilmesi.
Toplumda girişimcilik kültürünün erken yaşlarda oluşturulması.
Girişimcilik desteklerinin bilinirliğinin artırılması.

“AR-GE ve yenilikçilik” teması çerçevesinde, “AR-GE ve yenilik ekosisteminin güçlendirilmesi” hedeflenmekte, bu bağlamda bölgelere özgü politikalar geliştirilmesi planlanmaktadır.

Dijitalleşme teması da stratejinin önemli bir parçası olarak belirlenmiş olup, “kapsayıcı dijital dönüşümün gerçekleştirilmesi” amacı güdülmektedir.

Yeşil Dönüşüm ve Sürdürülebilirlik

“Yeşil büyüme” teması da stratejinin önemli bir parçasıdır ve “iklim değişikliğiyle mücadele çerçevesinde yeşil büyümenin sağlanması” olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda; iklim değişikliği ile mücadele, kaynak verimliliği, yeşil dönüşüm, yeşil işler, yeşil girişimcilik ve yeşil finansman olanaklarına dair stratejiler geliştirilmiştir.

Bölgelerin içsel potansiyellerinin değerlendirilmesine yönelik “girişimcilik” temasında belirlenen amaçlar arasında “girişimcilik kültürünün ve niteliğinin artırılması” yer almaktadır.

Lojistik ve İmalat Sanayii Öncelikli Alanlar

Bölgelerin sürdürülebilir büyümesinin sağlanmasında önemli bir faktör olan imalat sanayii, 2024-2028 BGUS kapsamındaki “sanayi ve lojistik” bağlantıları çerçevesinde ele alınmıştır. “İmalat sanayiinin dönüşümü, lojistik bağlantıları güçlendirilmiş planlı sanayi alanlarının arttırılması ve sanayinin rekabet gücünün geliştirilmesi” tematik amacı belirlenmiştir. Bu bağlamda, imalat sanayiinin teknoloji ve ihracat odaklı dönüşümü, sanayi alanlarının verimli kullanımı ve lojistik bağlantılarının güçlendirilmesine yönelik stratejiler geliştirilmiştir.