Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nden Üretici Raporu

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, yaptığı görüntülü basın açıklamasıyla kuru soğan, domates ve kuru kayısıda yaşanan zorlukları ve üreticilerin beklentilerini değerlendirdi. Bayraktar, bu ürünlerde üreticilerin önemli pazarlama sorunları yaşadığını vurgulayarak, şunları kaydetti:

“Kuru soğan, domates ve kuru kayısı ürünlerinde üreticilerimiz pazarlama sorunu yaşıyor.”

“Kuru soğanda erkenci çeşitlerin hasadı Amasya ve Merzifon bölgelerinde başlamış durumda. Ancak, erkenci soğanların depolanamaması nedeniyle üreticiler ürünlerini kısa sürede satmak zorunda kalıyor. Bu durum, rekoltenin yüksekliği ve hızlı hasat sebebiyle arzda artışa neden olarak soğan fiyatlarının düşmesine yol açtı.

Geçen yıl Temmuz ayında 6 lira 50 kuruş olan kuru soğan fiyatı, enflasyon ve girdi fiyatlarındaki artışa rağmen yüzde 6 oranında bir düşüş gösterdi. Şu anda ortalama 6 lira seviyesinde olan soğan fiyatları, Polatlı’da 5 liraya kadar geriledi.

Kuru soğanda bu yılki verim yüksekliği ve erkenci çeşitlerin ihracata uygun olmaması nedeniyle piyasada yaşanan arz fazlası fiyatların gerilemesine neden oluyor. Üreticilerimiz, maliyetin altına düşen fiyatlarla ürünlerini satmak zorunda kalıyor. Bin bir zorlukla üretimini sürdüren kuru soğan üreticilerimiz, emeğinin karşılığını almayı bekliyorlar.”

“Plansız Üretim Domates Üreticisini Olumsuz Etkiliyor”

“Kuru soğanda yaşanan sorun, domates üretiminde de kendini göstermektedir. 2018 yılında 519 bin dekar olan salçalık domates üretim alanı, 2023 yılında yüzde 36 oranında artış göstererek 705 bin dekara yükseldi.

Aynı şekilde, 2018 yılında 3,7 milyon ton olan salçalık domates üretimi, 2023 yılında yüzde 49 oranında artarak 5,5 milyon tona ulaştı. Geçen sezon diğer ürünlerden yeterli geliri elde edemeyen üreticilerimiz, bu yıl domates üretimine yönelmiştir.

Ziraat Odalarımızdan aldığımız bilgilere göre, İzmir ve Bursa gibi salçalık domates üretimi yapılan illerde üretim alanlarında yüzde 30’a varan artışlar gözlemlenmektedir. Domateste meydana gelen arz artışı, fiyatların düşmesine sebep olmuştur. Fiyatların düşmesinin bir diğer nedeni de, üreticilerimizin salça fabrikalarıyla yaşadığı sıkıntılardır.

Ziraat Odalarımızdan gelen bilgilere göre, fabrikalar üreticilerle sözleşme yapmaktan kaçınmakta, sözleşme yaptığı üreticilerden ürünü alırken de yüksek fire oranları çıkararak üreticileri mağdur etmektedir. Son yıllarda bazı ürünlerin üretimi, pazarlaması ve piyasa fiyatlarındaki dalgalanmalar, planlı ve sözleşmeli üretimin ne denli önemli olduğunu bir kez daha ortaya koymaktadır.”

“Kayısı Üreticileri Fiyat Konusunda Mağdur”

Kuru kayısıda, sezonda yaşanan arz fazlası nedeniyle fiyatlarda bir gerileme yaşanmıştır. Geçen sezon 190 lira seviyelerine kadar yükselen kuru kayısı fiyatları, bu yıl rekoltenin yüksek olması dolayısıyla geçen yılın da altına, 110 lira seviyesine kadar düşmüştür.

Üreticilerimiz, Avrupa Birliği’nden coğrafi tescil alan ürünlerinin hak ettiği değeri görmesini talep ediyor. Toprak Mahsulleri Ofisi’nin devreye girerek alım yapması ve piyasada denge sağlaması gerektiği vurgulanmaktadır.”

Temmuz Ayı Üretici Market Fiyatları

“Temmuz ayında üretici ve market arasındaki fiyat farkı en fazla yüzde 420,5 ile havuçta gözlemlenmiştir. Havuçtaki fiyat farkını yüzde 333,9 ile limon, yüzde 328,6 ile elma ve yüzde 313,9 ile kuru incir takip etmiştir.

Üreticide 6 lira olan havuç, markette 31 lira 23 kuruşa, 15 lira olan limon 65 lira 9 kuruşa, 10 lira 38 kuruş olan elma 44 lira 49 kuruşa, 115 lira olan kuru incir ise 476 lira 9 kuruşa satılmaktadır.

Temmuz ayında fiyatı en fazla artan ürün, markette limon, üreticide ise yumurta olmuştur. Fiyatı en fazla düşen ürün ise hem markette hem de üreticide karpuzdur.”

Market Fiyatları

“Temmuz ayında markette 37 ürünün 13’ünde fiyat artışı, 24’ünde fiyat azalışı yaşanmıştır.

Markette fiyatı en fazla artan ürün yüzde 36,2 ile limon olurken, limondaki fiyat artışını yüzde 32,9 ile elma, yüzde 13,9 ile yumurta ve yüzde 12,6 ile maydanoz takip etmiştir. Markette fiyatı en fazla azalan ürün ise yüzde 42,4 ile karpuz olmuştur. Karpuzdaki fiyat düşüşünü yüzde 27,8 ile patates, yüzde 25,5 ile Antep fıstığı, yüzde 21,2 ile kabak izlemiştir.”

Üretici Fiyatları

“Temmuz ayında üreticide 29 ürünün 7’sinde fiyat artışı olurken, 13’ünde fiyat düşüşü gözlemlenmiştir. 9 üründe ise fiyat değişimi yaşanmamıştır.

Üreticide en çok fiyat düşüşü yüzde 48,4 ile karpuzda görülmüştür. Karpuzdaki fiyat düşüşünü yüzde 33,3 ile kabak, yüzde 29,4 ile havuç ve yüzde 21,4 ile kuru kayısı takip etmiştir. Üreticide en çok fiyat artışı ise yüzde 25,5 ile yumurtada gözlemlenmiştir. Yumurtadaki fiyat artışını yüzde 13,5 ile yeşil soğan, yüzde 10,8 ile marul izlemiştir.”

Üretici Fiyat Değişiminin Nedenleri

“İklim değişikliğinden kaynaklanan aşırı sıcaklar ve şiddetli yağışlar, birçok sektörde olduğu gibi tarım sektörünü de olumsuz etkilemiştir. Aşırı sıcaklar, tarım ürünlerinde hasara ve verimde kayıplara neden olmuştur. Yeşil soğan, marul, yeşil fasulye ve maydanozda yaşanan fiyat artışları arzdaki azalmadan kaynaklanmaktadır. Yeşil mercimeğin fiyatı ise yeni sezon ürünü olması dolayısıyla yükselmiştir. Karpuz, kabak, salatalık ve sivri biberde yoğunlaşan hasat, ürün arzındaki artışı sağlamış ve fiyatların düşmesine neden olmuştur. Havuçta ise talepteki azalma, fiyatların gerilemesine yol açmıştır.

Yumurtada arz ve talepteki değişimlerden kaynaklı bir fiyat artışı yaşanmıştır.”