Türkiye’nin Vergi Tahsilatı Sorunu
Dünya Bankası ve OECD verilerine göre, vergi tahsilatı açısından Avrupa’nın en kötü performansını sergileyen ülke Türkiye’dir. Araştırmalar, Türkiye’deki vergi tahsilat oranının potansiyelinin yaklaşık %30 altında kaldığını ortaya koymaktadır. Bu durumun temel sebepleri arasında vergi bilinci eksikliği, sık sık uygulanan vergi afları ve kayıt dışı ekonominin yaygınlığı yer almaktadır.
Türkiye Gazetesi’nin OECD verilerine dayandırdığı habere göre, Türkiye’de ekonominin yaklaşık %30’unu oluşturan kayıt dışı sektör, ülkeyi OECD ülkeleri arasında vergi kaçakçılığı konusunda zirveye taşımaktadır. Gelişmiş ülkelerde ise vergi ödeme, vatandaşlık görevi ve ahlaki bir sorumluluk olarak görülmektedir. Özellikle Avrupa ve ABD’de, vergi ödeme bilinci, eğitim sisteminin ilk aşamalarından itibaren bireylere aşılanmaktadır. Bu ülkelerde vergi kaçırmak ve vergi ödememek, toplum tarafından hoş karşılanmamaktadır. Vergi ödemeyenler, toplum baskısı ve dışlanma ile karşı karşıya kalırken, denetimlerin de oldukça sıkı olduğu gözlemlenmektedir. Bu durum, vergi uyumunu artırarak devletin gelir akışının sürekliliğini sağlamaktadır.
‘Vergi affı’ Uygulamaları
Türkiye, dünyada eşi benzeri görülmeyen bir ‘vergi affı’ sistemine sahiptir. Bu durum, vatandaşların büyük bir kısmının vergi borçlarını ödemekten kaçınmasına neden olmaktadır. ‘Vergi affı’ düşüncesi, vergi ödeme alışkanlıklarını olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Vergi affı uygulamalarına yönelik eleştiriler, bu tür afların vergi disiplinini zayıflattığı ve düzenli vergi ödeyen mükellefleri olumsuz etkilediği yönündedir. Öte yandan, OECD ülkeleri ve ABD’de vergi affı uygulaması bulunmamaktadır; bazı ülkelerde ise belirli borç yapılandırmaları ve ödeme kolaylıkları sunulmaktadır.
Uzun Vadeli Etkiler
Uzmanlar, Türkiye’deki sık af uygulamalarının kısa vadede bütçe açığını kapatma yönünde fayda sağlasa da, uzun vadede vergiye uyumu olumsuz etkilediğini vurgulamaktadır. Türkiye’deki kayıt dışı ekonomi oranı ve vergi kaçakçılığı verileri, devletin düzenli gelir elde etmesini zorlaştırmaktadır. Türkiye, vergi alanında dünya ortalamasının üstünde bir kapsama sahipken, tahsilatta yaşanan sorunlar bu potansiyelin tam olarak değerlendirilemediğine işaret etmektedir.
Uzmanlara göre, Türkiye’nin vergi bilinci oluşturacak eğitim sistemini güçlendirmesi, vergi aflarını sınırlaması ve etkin denetim mekanizmaları geliştirmesi, vergi tahsilat performansını artırmak için kritik adımlar olacaktır.