Gıda Enflasyonu ve Çikolata Fiyatlarındaki Artış

Ekonomik zorlukların gıda enflasyonunu artırdığı bir dönemde, bayram öncesinde artan talep çikolata ve şeker fiyatlarını da yükseltti. Tüketici Birliği Federasyonu’nun verilerine göre, 2024 yılı çikolata fiyatları bir yıl içinde yüzde 206 oranında bir artış göstererek zam şampiyonu oldu. Bu yüksek artışın arkasında ise ham madde maliyetlerindeki rekor yükselişler yatıyor.

Çikolatanın ham maddesi olan kakao, küresel ısınmanın yol açtığı aşırı sıcaklıklar ve yoğun yağışlardan oldukça olumsuz etkileniyor. İklim değişikliği, kakao üretiminin yaklaşık yüzde 80’inin gerçekleştiği Batı Afrika’da ciddi hasat düşüşlerine neden oldu. Sonuç olarak, ham madde tedarikindeki sıkıntılar, çikolata fiyatlarının rekor seviyelere ulaşmasına sebep oldu. BBC Türkçe’nin haberine göre; iklim etkisinin azaldığı ve ham madde üretiminde verimliliğin arttığı dönemlerde bile, küresel piyasalarda ham madde fiyatları düşerken Türkiye’de fiyatların yüksek kalması dikkat çekici bir durum.

Türkiye’de Çikolata Fiyatları Neden Düşmüyor?

TÜİK verilerine göre, Şubat 2025 itibarıyla çikolata ve şekerleme fiyatları yıllık bazda yüzde 73 oranında bir artış göstermiştir. Gıda enflasyonunun yüksek seyretmesi bu artışta önemli bir rol oynamaktadır. Ocak 2025 itibarıyla TÜİK’e göre yıllık gıda enflasyonu yüzde 41,8, ENAG’a göre ise yüzde 61,2 seviyelerinde gerçekleşmiştir. Ayrıca, bayram öncesi artan talep de fiyatların yukarı yönlü hareket etmesine sebep oldu.

Gerçek Çikolatanın Pazarındaki Daralma

Kakao fiyatlarındaki artış ve azalan alım gücü, çikolata üreticilerini pazarı genişletmek için yeni formüller geliştirmeye zorladı. Aroma vericiler ve tatlandırıcılar sayesinde, tüketicilerin gerçek çikolatayı taklit ürünlerden ayırt etmesi giderek daha zor hale geliyor. Üreticiler, artan maliyetleri tüketicilere yansıtmakta ve çikolata sektöründe “shrinkflation” (ürün miktarını azaltıp fiyatı sabit tutma) uygulamaları yaygınlaşmaktadır.

Piyasada “gerçek çikolata” ile “kokolin” adı verilen alternatif ürünlerin sayısı hızla artarken, gerçek çikolata kakao yağı, süt ve şekerden yapılırken, kokolinler daha ucuz olan bitkisel yağlar, süt tozu veya peyniraltı suyu kullanılarak üretilmektedir. Kokolinlerin erime sıcaklığı daha yüksek, lojistik maliyetleri düşük ve raf ömürleri daha uzun. Ayrıca, düşük gelir grupları için üretilen çikolatalar genellikle badem ve fındık yerine yer fıstığı veya pirinç patlağı içeriyor.

Çikolata Üretiminin Çevresel Etkileri

Çikolata üretimi yalnızca fiyatlar üzerinden değil, çevresel etkileriyle de tartışma konusu olmaktadır. Fildişi Sahili ve Gana gibi ülkelerde kakao tarlaları oluşturmak amacıyla ormanlık alanlar tahrip edilmektedir. Dünya Bankası’na göre, Fildişi Sahili son 50 yılda ormanlarının yüzde 80’ini kaybetmiştir. Benzer şekilde, palm yağı üretimi Endonezya’da biyolojik çeşitlilik açısından zengin ormanların yok olmasına sebep olmaktadır. Çikolatanın çevresel etkileri, günümüzde eskiye kıyasla çok daha fazla gündeme gelmektedir. Belki de bayram çikolatalarının değişen tadında yalnızca içerik farklılıkları değil, tüm bu küresel gelişmelerin de payı vardır.